Nginx چیست و چه کاربردهایی دارد؟

زمان مطالعه: 5 دقیقه

در دنیای وب‌سرورها، یکی از نام‌هایی که زیاد به گوش می‌خورد، Nginx است. این نرم‌افزار متن‌باز که ابتدا برای رفع مشکل عملکرد وب‌سرورهای سنتی توسعه یافت، امروزه به یکی از محبوب‌ترین گزینه‌ها برای راه‌اندازی و مدیریت وب‌سایت‌ها تبدیل شده است. در این مقاله قصد داریم بررسی کنیم که Nginx چیست، چه کاربردهایی دارد، و چگونه با دیگر رقبا مانند Apache، LiteSpeed و Caddy مقایسه می‌شود.

Nginx چیست؟

Nginx (که به صورت “Engine-X” تلفظ می‌شود) یک وب‌سرور متن‌باز و با عملکرد بالا است که در سال 2004 توسط ایگور سیسویف (Igor Sysoev) توسعه داده شد. در ابتدا هدف از ساخت آن، حل مشکل Load Handling یا همان مدیریت بار زیاد روی سرور بود. امروزه Nginx علاوه بر وب‌سرور بودن، به عنوان Reverse Proxy، Load Balancer، Mail Proxy و HTTP Cache نیز مورد استفاده قرار می‌گیرد.

وب سرور چیست؟

وقتی وارد یک سایت می‌شوید، فقط کافی‌ست آدرسش را در مرورگر تایپ کنید و Enter بزنید. اما در پشت صحنه، یک نرم‌افزار مهم در حال فعالیت است که وظیفه‌ی پاسخ‌دهی به درخواست‌های شما را دارد. این نرم‌افزار، همان وب‌سرور (Web Server) است.

وب‌سرور نرم‌افزاری است که درخواست‌های کاربران (از طریق مرورگرها) را دریافت می‌کند، آن‌ها را پردازش می‌کند، و پاسخ مناسب را — معمولاً به صورت صفحات HTML، فایل‌های CSS/JS یا تصاویر — برای کاربر ارسال می‌کند.

به زبان ساده‌تر، وب‌سرور مثل یک پیشخدمت در رستوران است که سفارش شما (درخواست صفحه وب) را می‌گیرد، به آشپزخانه (سرور یا اپلیکیشن) می‌برد و غذا (صفحه مورد نظر) را برایتان می‌آورد.

وب‌سرور چگونه کار می‌کند؟

1. کاربر آدرس سایت را وارد می‌کند (مثلاً example.com)

2. مرورگر درخواست (Request) را از طریق پروتکل HTTP یا HTTPS به سرور ارسال می‌کند

3. وب‌سرور این درخواست را دریافت کرده و بررسی می‌کند که چه صفحه‌ای مورد نظر است

4. در صورت وجود فایل مربوطه (یا از طریق اپلیکیشن بک‌اند)، پاسخ (Response) را آماده می‌کند

5. پاسخ به مرورگر ارسال می‌شود و کاربر می‌تواند محتوای سایت را ببیند

وب‌سرورها معمولاً چه فایل‌هایی را ارائه می‌دهند؟

• فایل‌های HTML

• استایل‌ها (CSS)

• اسکریپت‌های جاوااسکریپت (JS)

• تصاویر و فایل‌های چندرسانه‌ای

• داده‌های API در قالب JSON یا XML

کاربردهای اصلی Nginx

1. وب‌سرور (Web Server)
   مهم‌ترین نقش Nginx سرو کردن (Serve) صفحات وب برای بازدیدکنندگان است. این وب‌سرور به‌طور خاص برای پرفورمنس بالا و مصرف پایین منابع طراحی شده است.

2. ریورس پراکسی (Reverse Proxy)
   Nginx می‌تواند درخواست‌های کاربران را گرفته و آن‌ها را به سرورهای دیگر (مانند اپلیکیشن سرورها) هدایت کند. این کار باعث افزایش امنیت و کارایی می‌شود.

3. Load Balancer
   برای توزیع ترافیک میان چندین سرور و جلوگیری از فشار بیش از حد روی یک سرور خاص، از قابلیت Load Balancing استفاده می‌شود.

4. Mail Proxy Server
   Nginx از پروتکل‌های SMTP، IMAP و POP3 پشتیبانی می‌کند و می‌تواند به‌عنوان Mail Proxy فعالیت کند.

5. Static File Server
   فایل‌های استاتیک مانند HTML، CSS، JS یا تصاویر را با سرعت بسیار بالا ارائه می‌دهد.

6. Caching
   با فعال‌سازی کش، Nginx می‌تواند نسخه‌های کش شده‌ی صفحات را برای کاهش زمان پاسخ‌دهی به کاربر ذخیره کند.

مزایای Nginx

• سرعت بسیار بالا در پاسخ‌دهی

• استفاده کم از منابع سرور (RAM و CPU)

• مقیاس‌پذیری بالا برای پروژه‌های بزرگ

• قابلیت کار با کانتینرها (مانند Docker)

• پشتیبانی عالی از HTTP/2 و TLS

• جامعه‌ی کاربری فعال و مستندات کامل

مقایسه Nginx با دیگر وب‌سرورها

Nginx در مقایسه با Apache

Apache یکی از قدیمی‌ترین و پرکاربردترین وب‌سرورهای دنیاست. با اینکه پیکربندی آن آسان‌تر است و از ماژول‌های زیادی پشتیبانی می‌کند، اما در بارهای سنگین و درخواست‌های همزمان عملکرد ضعیف‌تری نسبت به Nginx دارد. در مقابل، Nginx به دلیل معماری event-driven خود می‌تواند هزاران اتصال همزمان را با مصرف منابع بسیار کمتر مدیریت کند. به همین دلیل برای سایت‌های پرترافیک گزینه مناسب‌تری است.

Nginx در مقایسه با LiteSpeed

LiteSpeed عملکردی بسیار سریع دارد و از نظر مصرف منابع نیز بهینه است. همچنین به‌صورت کامل با فایل‌های پیکربندی Apache سازگار است. با این حال، نسخه کامل و حرفه‌ای آن رایگان نیست و برای استفاده تجاری نیاز به خرید لایسنس دارد. از طرف دیگر، Nginx کاملاً رایگان و متن‌باز است و اگرچه تنظیمات آن ممکن است کمی پیچیده‌تر باشد، اما در بسیاری از کاربردها عملکردی مشابه یا حتی بهتر از LiteSpeed ارائه می‌دهد.

Nginx در مقایسه با Caddy

Caddy یک وب‌سرور مدرن و ساده است که به‌طور پیش‌فرض از HTTPS پشتیبانی می‌کند و گواهینامه SSL را به‌صورت خودکار صادر و تمدید می‌کند. برای پروژه‌های کوچک یا برنامه‌نویسانی که به دنبال راه‌اندازی سریع هستند، گزینه‌ی بسیار خوبی است. اما از نظر قدرت، انعطاف‌پذیری و عملکرد در پروژه‌های بزرگ، هنوز Nginx حرف اول را می‌زند و امکانات گسترده‌تری ارائه می‌دهد.

چه زمانی از Nginx استفاده کنیم؟

• اگر به سرعت بالا و تحمل ترافیک زیاد نیاز دارید.

• اگر وب‌سایت یا اپلیکیشن شما به صورت Real-time کار می‌کند (مانند چت یا پخش زنده).

• اگر قصد دارید از Load Balancing یا Reverse Proxy استفاده کنید.

• اگر دنبال راه‌حل متن‌باز و مقیاس‌پذیر هستید.

معماری Nginx؛ دلیل اصلی محبوبیت

برخلاف Apache که از یک مدل فرآیند-محور (Process-based) استفاده می‌کند، Nginx از معماری event-driven و asynchronous استفاده می‌کند. این یعنی به جای ایجاد یک فرآیند جداگانه برای هر اتصال جدید، از یک حلقه رویداد استفاده می‌کند که هزاران اتصال همزمان را با منابع بسیار کم مدیریت می‌کند.

به زبان ساده:

🧠 Nginx هوشمندانه‌تر با منابع کار می‌کند

⚡ سرعت بالاتری دارد

🔥 در ترافیک بالا پایداری‌اش را حفظ می‌کند

چه شرکت‌هایی از Nginx استفاده می‌کنند؟

خیلی از غول‌های فناوری و سایت‌های معروف از Nginx استفاده می‌کنند:

• Netflix

• Airbnb

• GitHub

• Dropbox

• WordPress.com

• Twitch

• و حتی برخی از سرویس‌های گوگل

دلیل این انتخاب روشن است: پرفورمنس، پایداری و انعطاف‌پذیری بسیار بالا.

چرا توسعه‌دهندگان به Nginx علاقه دارند؟

• نصب ساده و سریع در لینوکس

• پشتیبانی قوی از کانفیگ‌های حرفه‌ای

• پشتیبانی از Docker و معماری Microservices

• امنیت بالا و قابلیت سفارشی‌سازی گسترده

• جامعه‌ی بزرگ و مستندات دقیق

نسخه تجاری Nginx Plus

در کنار نسخه رایگان Nginx، یک نسخه تجاری به نام Nginx Plus نیز وجود دارد که امکاناتی مانند داشبورد گرافیکی، مانیتورینگ زنده، health check برای بک‌اندها، و پشتیبانی حرفه‌ای را ارائه می‌دهد. این نسخه بیشتر برای سازمان‌ها و پروژه‌های بزرگ استفاده می‌شود.

جمع‌بندی

Nginx یکی از قدرتمندترین و پرکاربردترین وب‌سرورها در دنیا است که به دلیل سرعت بالا، پایداری و انعطاف‌پذیری‌اش، در بسیاری از وب‌سایت‌های بزرگ مانند Netflix، Dropbox، WordPress.com و GitHub مورد استفاده قرار می‌گیرد. اگر به دنبال راه‌اندازی یک وب‌سایت سریع و قابل‌اتکا هستید، قطعاً Nginx می‌تواند یکی از بهترین انتخاب‌های شما باشد.